Typy brzucha

Nadwaga i otyłość staje się w obecnych czasach globalnym problemem. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO – World Health Organization) na świecie żyje ponad 1,6 miliarda ludzi cierpiących z tego powodu. Główną przyczyną powstawania nadwagi i otyłości jest nadmiar spożywanej żywności w stosunku do zapotrzebowania organizmu oraz zmniejszona aktywność fizyczna.

Jednym z wielu podziałów otyłości, jaki można spotkać w literaturze jest klasyfikacja ze względu na sposób jej występowania. Wyróżnia się wtedy dwa główne typy: otyłość brzuszną (typu jabłko) i otyłość pośladkowo-udową (typu gruszka).

W otyłości brzusznej (centralnej) tkanka tłuszczowa gromadzi się na brzuchu podskórnie, jak i okalając narządy wewnętrzne. Ma ona szczególnie niekorzystne działanie dla naszego zdrowia – sprzyja rozwojowi wielu chorób, jak np. cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze, czy zespół metaboliczny.

Drugim typem jest otyłość pośladkowo-udowa (typ gruszka). W tym typie otyłości tkanka tłuszczowa gromadzi się na pośladkach, udach i w dolnych partiach brzucha. Dzięki zastosowaniu wskaznika WHR (Waist-Hip Ratio) – stosunek obwodu talii do bioder, w łatwy sposób możemy sprawdzić, z jakim typem otyłości mamy doczynienia.

U kobiet przed menopauzą tkanka tłuszczowa gromadzi się głównie podskórnie w okolicy pośladkowo-udowej, a po menopauzie na brzuchu. U mężczyzn niezależnie od wieku, tkanka tłuszczowa odkłada się głównie w obrębie brzucha.  Spadek stężenia testosteronu towarzyszący procesowi starzenia u mężczyzn, co powoduje wzrost ilości tkanki tłuszczowej 6.

 

Poniższy artykuł ma za zadanie zaklasyfikowanie przedstawionych typów brzucha na pewnym portalu internetowym: http://zdrowie.gazeta.pl/Zdrowie/7,101460,19511768,typy-brzuchow-jaki-masz-ty-i-co-za-to-odpowiada.html od strony medycznej.

BRZUCH ALKOHOLOWY

Wątroba jest narządem wewnętrznym, którego głównym zadaniem jest detoksykacja szkodliwych związków, w tym alkoholu. Nadmierna konsumpcja napojów wysokoprocentowych prowadzi do chorób wątroby. Alkoholowe stłuszczenie wątroby polega na odkładaniu tłuszczu w komórkach wątroby (hepatocytach), co może objawiać się pojawieniem się nadmiaru tkanki tłuszczowej w dolnych partiach brzucha tzw. „brzucha alkoholowego ” lub potocznie określanego „mięśnia piwnego”. Ponad to, choroby wątroby uniemożliwiają prawidłową produkcję białek przez ten narząd, co w konsekwencji prowadzi do wodobrzusza i obrzęków, zwiększając tym samym masę ciała 7.

BRZUCH WZDĘTY

Ten rodzaj brzucha nie jest wynikiem gromadzenia się tkanki tłuszczowej, tylko skutkiem złego odżywiania się. Dieta ma ogromny wpływ na pracę naszego przewodu pokarmowego. Zbyt mała ilość błonnika pokarmowego, duża ilość cukru, produkty przetworzone powodują fermentacje składników pożywienia przez bakterie jelitowe i powstawanie gazów wywołujących wzdęcie brzucha i uczucie dyskomfortu7. Nie tylko dieta ubogobłonnikowa może przyczynić się do powstawania tego problemu. Spożywany nadmiar błonnika pokarmowego (np. w postaci otrąb dodawanych do każdego posiłku) przy niedostatecznej ilości wypitej wody powoduje zaparcia. Należy pamiętać, że wraz ze zwiększeniem w diecie włókna pokarmowgo, trzeba zwiekszyć ilość wypijanej wody 8,9.

BRZUCH ZESTRESOWANY

Podczas sytuacji stresowych w naszym organizmie dochodzi do kaskady zmian, aby zmobilizować go do walki. Produkowane są wtedy hormony stresu, a wśród nich kortyzol. Długotrwale działające na nasz organizm hormony stresowe powodują powstawanie reakcji lękowych, depresję, a także problemy ze snem i apetytem. Podczas długotrwałego stresu układ hormolany ulega zachwianiu. Organizm broni się odkładając substancje na zapas, w postaci tkanki tłuszczowej. Ze względu na największe skupisko receptorów kortyzolu w tułowiu – właśnie tam tkanka tłuszczowa odkłada się w największej ilości 10.

Istnieje naukowo udowodniony model zajadania stresu. Spożywanie żywności wysokokalorycznej powoduje wytwarzanie substancji opioidowych- poprawiających nastrój. Częste „zajadanie stresu” może doprowadzić do uzależnienia od opioidów i niekontrolowanego jedzenia – a to może być przyczyną otyłość 11.

BRZUCH TARCZYCOWY

Niedostateczna produkcja hormonów tarczycy spowalnia metabolizm, a w konsekwencji podwyższa masę ciała. W osób z hormonem tyreotropowym (TSH), w przedziale 2,5-4,5 mg/dl występuje większe ryzyko wystąpienia zespołu metabolicznego spowodowanego wyższym wskaźnikiem WHR i wyższą wartością trójglicerydów.  Wszytskie badania wskazują na to, że hormon tarczycy uczestniczy w gromadzeniu i czynności tkanki tłuszczowej okalającej narządy wewnętrzne w jamie brzusznej 4,12.

BRZUCH GRUSZKI

„Brzucha gruszki” nie możemy zaklasyfikować jako otyłość brzuszna. Jak sama nazwa wskazuje jest to otyłość „typu gruszka”, a więc pośladkowo-udowa. W tym typie otyłości tkanka tłuszczowa gromadzi się głównie na udach i pośladkach, ale może dodatkowo w dolnych partiach brzucha. Występuje częściej u kobiet, ze względu na naturalnie produkowany estrogen. Komórki tkanki tłuszczowej (adipocyty) mogą w tym miejscu osiągać znaczne rozmiary, a lipoliza – prowadząca do powstania wolnych kwasów tłuszczowych i glicerolu może być mocno nasilona. Zaburzenia hormonalne wywołane m.in. przyjmowaniem syntetycznych hormonów, spożywanie żywności, w której mogą znajdować się pozostałości hormonów mogą powodować nadmierne gromadzenie tkanki tłuszczowej w tym obszarze ciała 13.

 

Podziałów otyłości jest wiele.

Można ją sklasyfikować pod względem mechanizmu powstawania czy przebiegu klinicznego. Podstawowy podział wyróżnia dwa rodzaje otyłości – prostą (pierwotną) i wtórną.

Otyłość prosta spowodowana jest długotrwale trwającym dodatnim bilansem energetycznym (spożywaniem nadmiernej ilości energii z żywności, w stosunku do energii wydatkowanej) i stanowi ona ponad 90% przypadków otyłości.

Otyłość wtórna, która stanowi tylko ok 10% otyłości i wywołana jest przez zaburzenia: hormonalne, czynniki genetyczne, uszkodzenia układu nerwowego czy też przez przyjmowane leki 3,4.  Warto podkreślić, że kiedy mowa o czynnikach genetycznych, to chodzi tu o2 -3% osób narażonych na tego typu otyłość.  Nie dość tego, uważa się, że z nich tylko 30-40% spowodowane jest z przyczyn przez nich niezależnych 1,2.. Oznacza to, że nawet, jeśli jesteśmy predysponowani do otyłości genetycznej w ok 70% możemy jej uniknąć, jeśli zwrócimy baczną uwagę na naszą dietę i aktywność fizyczną.

Istnieje jeszcze jeden rodzaj otyłości – otyłość metaboliczna. Ten podstępny typ jest niezauważany gdyż występuje u osób z prawidłową masą ciała, prowadząc do rozwoju chorób charakterystycznych dla otyłości (nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, zaburzenia frakcji cholesterolu) 5.

 

Tabela III. Kliniczne postacie otyłości [23, 24, modyfikacja własna]

 

Rodzaj otyłości Charakterystyka
otyłość pierwotna o niejednolitej patogenezie i zróżnicowaniu metabolicznym; zależy od czynników genetycznych, środowiskowych, psychicznych
zespół Laurence’a, Moona i Biedla dziedziczona dysfunkcja podwzgórza, zaburzenia regulacji głodu i sytości; niedorozwój umysłowy, wady układu kostnego
zespół Gelneau dziedziczony zespół napadów śpiączki, utraty napięcia mięśni, halucynacji; nadmierne łaknienie i zatrzymywanie wody w ustroju
zespół Morgagniego, Morella i Stewarda dziedziczony neurotyzm, hirsutyzm, bóle głowy, zmiany kostne (zgrubienie kości czołowej), hiperfagia, głównie u kobiet w okresie menopauzy
Choroba Dercuma choroba genetyczna, bolesne wałki tłuszczowe na ramionach, udach, podudziach, najczęściej u kobiet w okresie menopauzy
tłuszczaki tworzenie się tłuszczaków w okolicy pachowej, pachwinowej, w śródpiersiu, okolicy podszczękowej, choroba genetyczna, wyjątkowo oporna na wszelkie kuracje odchudzające
lipodystrofia postępująca choroba genetyczna, otyłość dolnej połowy ciała, przy braku otłuszczenia twarzy, klatki piersiowej, kończyn górnych
otyłość okresu pokwitania występuje czasami u dziewcząt wykazujących zaburzenia gonadotropowej czynności przedniej części przysadki mózgowej, spóźnione rozpoczęcie miesiączki, otyłość cofa się po uzyskaniu dojrzałości; również zdarza się u dojrzewających chłopców
zespół Cushinga guz nadnercza, zaburzenia hormonalne (wysoki poziom kortyzolu), odwracalna otyłość tułowia i twarzy, trądzik, owłosienie twarzy, cukrzyca, osteoporoza
hiperkortycyzm trudny do rozróżnienia z zespołem Cushinga, zaburzenia czynności kory nadnerczy, objawy skórne, łojotok, hirsutyzm, zmniejszona tolerancja węglowodanów
hiperinsulinizm pierwotny wywołany gruczolakiem lub przerostem komórek β wysp Langerhansa, uporczywy głód, poty, bardzo rzadka forma otyłości
otyłość kobiet ciężarnych hiperfagia ciążowa (u niektórych kobiet utrwala się i staje się przyczyną otyłości po okresie ciąży)
otyłość wieku przekwitania udział czynnika psychicznego, zaburzeń hormonalnych (zmniejszone wydzielanie estrogenów)

 

otyłość polekowa otyłość wywołana np. niektórymi środkami psychotropowymi (mianseryną, risperidonem, olanzapiną) czy hormonami (insuliną, glukokortykosteroidami)
otyłość NWO – Normal Weight Obesity otyłość wynikająca z nieprawidłowego składu ciała, pomimo prawidłowej masy ciała, gdzie poziom tkanki tłuszczowej w organizmie kobiety przekracza 30% natomiast beztłuszczowa masa ciała jest niższa niż 75% (norma dla FFM > 78 – 80%)
otyłość metaboliczna przy prawidłowej masie ciała – MONW – Metabolically Obese Normal Weight Individual otyłość charakteryzująca się: prawidłową wartością wskaźnika BMI (>25 kg/m2), odsetkiem tkanki tłuszczowej przekraczającym 35%, musi spełniać minimum trzy z wymienionych dalej parametrów: niska beztłuszczowa masa ciała, podwyższony depozyt tłuszczu trzewnego, hiperinsulinemia, insulinooporność, stężenie triglicerydów we krwi powyżej 150 mg/dl, podwyższona wartość ciśnienia tętniczego skurczowego i rozkurczowego
  1. Rola genów w powstawaniu otyłości. Współczesne poglądy, patogeneza, aspekty kliniczne; Błażej Męczekalski, Adam Czyżyk, Alina Warenik-Szymankiewicz; Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2008, tom 5, nr 1
  2. Nadwaga i otyłość u dzieci i młodzieży; Marcin Mikoś, Michał Mikoś, Hanna Mikoś, Monika Obara-Moszyńska, Marek Niedziela; Nowiny Lekarskie 2010, 79, 5, 397–402
  3. Skuteczność redukcji masy ciała u kobiet za pomocą kontrolowanej diety i nadzorowanego wysiłku fizycznego w obserwacji odległej; rozprawa doktorka, Anna Lewitt
  4. Otyłość – czy zawsze prosta?; Ewa Czerwińska, Magdalena Walicka, Ewa Marcinowska-Suchowierska; Postępy Nauk Medycznych 4/2013, s. 307-310
  5. Metaboliczna otyłość u osób z pawidłową masą ciała; Grażyna Bednarek-Tupikowska, Magdalena Matczak-Giemza, Eliza Kubicka, Barbara Krzyżanowska-Świniarska; Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii, 2007, tom 3, nr 3
  6. Zaburzenia hormonalne w otyłości – Marek Demissie, Andrzej Milewicz; Diabetologia Praktyczna 2003, tom 4, nr 3
  7. Alkohol a zdrowie; Ola Bąbała, Joanna Działo, Wiesława Deptuła; Kosmos Problemy Nauk Biologicznych 2010, tom 60, nr 1-2
  8. Wzdęcia – mity i fakty; Anna Jackowska, Aleksy Łukaszyk; Przegląd Gastroenterologiczny 2008; 3(5)
  9. Rola diety bogatoresztkowej w profilaktyce i leczeniu zaparć, otyłości, cukrzycyc i chorób układu sercowo-naczyniowego; Anna Platta
  10. Molekularne podstawy syntezu aldosteronu i kortyzolu w prawidłowych nadnerczach i w gruczolakach kory nadnerczy; Jacek Ziaja, Krzysztof Cholewa, Urszula Mazurek, Lech Cierpka; Endokrynologia Polska 2008; 59 (4)
  11. Depresja – przyczna czy skutek otyłości; Magdalena Olszanecka-Glinianowicz; Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2008, tom 4, nr 2
  12. Niedoczynność tarczycy a otyłość, Katarzyna Krekora-Wollny; Forum Zaburzeń Metabolicznych 2010, tom 1, nr 1, 63–65
  13. Tkanka tłuszczowa. Patofizjologia, rozmieszczenie, różnice płciowe oraz znaczenie w procesach zapalnych i nowotworowych; Lucyna Siemińska; Endokrynologia Polska/Polish Journal of Endocrinology 2007; 58 (4)